Les 400 coups

Tha an abairt Frangach ‘faire les quatres cents coups’ a’ ciallachadh ‘a’ dol air an ran-dan’ sa Ghàidhlig. Tha i ga cleachdadh anns an fhilm seo aig François Truffaut mar shamhladh air ciamar a tha deugaire, Antoine, a’ dèiligeadh le trioblaidean sa bheatha. Rinn an neach-stiùiridh, Truffaut am film seo mar eachdraidh a bheatha fhèin ann an 1958. ‘S e film dubh ‘s geal a th’ ann ach tha e air a dhèanamh ann an stoidhle a bha gu tùr eadar-dhealaichte agus sònraichte aig an àm. Chaidh an nòs ur seo ris an canar ‘Nouvelle Vauge’.

Mur a robh thu eòlach air a’ bhuaidh den fhilm seo cha bhiodh tu buailteach a bhith smaoineachadh gun robh dad às ùr a bh’ ann. Uill tha sin air sgath ‘s gu bheil mòran den filmichean an diugh a’ cleachdadh mòran den rudan a chur Truffaut gu deuchainn ann an 1958. Chan eil ceòl ri fhaighinn sna pàirtean den fhilm a tha a’ gabhail àite taobh a-staigh ann an seallaidhean far a bheil an luchd-amhairc buailteach a bhith mi-chofhurtail leis na tachartasan. Nuair a tha Antoine na ruith tro na sràidean Paris anns an àrainneachd far a bheil e sunndach, bidh thu ag èisteachd ri cheòl a tha ceangailte ris an fhaireachdainn ud. Chan eil thu cinnteach cò a bha na chleasaiche no cò a bha dìreach a’ coisich air an t-sràid aig an aon àm a bha iad a’ dèanamh an fhilm. Nuair a bhuaileas Antoine fear air a’ chabhsair, mar eisimpleir, chan eil thu cinnteach nan robh sin pàirt den phlana aig Truffuat no rudeigin a bharrachd tighinn às obair an latha.

Chan eil cùisean mar bu chòir san teaghlach aig Antoine, chan eil a mhàthair a’ sealltainn mòran faireachdainn dha agus tha an t-oide aige buailteach a bhith a dhèanamh trod ris no a bhith càirdeil dha ann an dòigh gu math leam-leat. Tha a mhàthair a’ suirghe air duine eile agus chan eil oide Antoine comasach a dèiligeadh ris. Dh’ fhaodadh tu a ràdh gu bheil an ùidh a tha aige sa chàr aige agus rèisean nan càraichean dìreach dòigh a th’ aige airson cùisean a sheachnadh. Ma bhios fearg a’ buntainn o a chuid smaointinn ‘s e Antoine a bhios buailteach a bhith ga fulang.

‘S e balach glic a th’ann an Antoine ach chan eil an siostam fhoghlaim gu mòran feum dha. Sgrìobh Antoine aiste air leth math ann an stoidhle Balzac ach anns an sgoil tha an tidsear a chuir sìos air gu trom mar ‘meirlach-sgrìobhaidh’ ach cha robh cùisean mar sin idir, tha Antoine comasach an aon stoidhle a chleachdadh ach tha an tidsear grod agus mi-chneasta dha. Anns an dearbh àite far am bu chòir taic agus comhairle ri fhaighinn chan eil th’ ann ach daoine a tha deònach a chuir sìos air Antoine agus na balaich eile. Tha na sgoilearan a’ dol dona do na tidsearan agus tha arm-a-mach gu ìre h-ìosal a’ sìor dol air adhart. Chan eil duine sam bith a’ toirt toradh às an t-suidheachadh agus chan eil àite ann airson dad sam bith cruthachail. ‘S e fulangaiche a th’ ann a h-uile fear aca, is coma leat gum bi tidsearan no sgoilearan a th’ annta.

Tha Antoine a’ faighinn faochadh sna h-aislingean aige agus air na sràidean beothachail de Pharis, gu h-àraidh leis a charaid René. Tha René a’ buntainn bho theaghlach a tha gu math dheth ach a dh’ aindeoin beartas tha esan san aon suidheachadh ri Antoine. Ma tha an teaghlach an impis a bhriseadh sìos chan eil airgead gu mòran feum agus tha René cuideachd air a dhòigh san sràidean le Antoine. S’ ann air na sràidean a tha iad a’ togail beatha dhaibh fhèin. S’ ann air na sràidean a tha iad tighinn beò agus far a bheil iad air an dòigh. Tha seòrsa aca bho an cuid trioblaidean.

Tha am film a’ leantainn seachdain anns a’ bheatha aig Antoine, tha sinn a’ faicinn pàirt den bheatha sin a’ tighinn gu crìoch. Tha Antoine agus René a’ tòiseachadh ri h-eucoir agus sa chiad dol a-mach seo deagh spors a th’ ann ach nuair a bhriseas Antoine a-steach air an oifis oide thèid a ghlacadh leis an neach-faire. Tha sin a’ toirt cuisean air adhart agus tha e a’ toirt cothrom do h-oide Antoine cuidhteas faighinn dheth.

Taobh a-staigh stèisean-poilis tha Antoine balbh, cha freagraidh e am poileasman nuair a bheir e cothrom dha rudeigin a ràdh air a shon fhèin. Thèid e gu deònach dha na ceallan far am bi e am measg eucoraich agus siùrsaichean. ‘S e caractair gu math comasach a dh’ fhàs cleachdte ri dad sam bith a th’ ann an Antoine agus chan eil e fada gus am bi e a’ tuigsinn gu bheil an leanabas aige seachad agus gu bheil e a-nis na aonair ann an saoghal eile.

Bha Truffaut e fhèin gu math fortanach, thachair cuisean dha mar a tha e gan nochdadh dhuinn san fhilm ach aig a cheann thall fhuair e taic bho teaghlach eile: teaghlach a bha comasach a chuid tàlantan a bhrosnachadh agus bhuannaich e soirbheas ann an shaoghal nam filmichean.

Cuir ‘les 400 coups’ an smaoin na leanas nam inntinn: cia mheud Antoines a th’ anns an t-saoghal san aon staing ris an robh Truffuat glacte ach gu mi-fhortanach nach bi faighinn taic sam bi an cuid tàlantan a leasachadh?